InkNepal

Posts

सम्पादकीय : मगरातको सपना र नेतृत्वको चुनौती

- सन्जय सिन्जाली मगर नेपालको राजनीतिक इतिहासमा जब जब परिवर्तनका छालहरू उठे, मगर समुदाय सधैं अग्रपंक्तिमा थियो राणा शासनको अन्त्य, प्रजातान्त्रिक आन्दोलन, दश वर्षे सशस्त्र द्वन्द्व वा गणतन्त्र स्थापनासम्मका प्रत्येक मोडमा उनको भूमिका उल्लेखनीय रह्यो; तर ती योगदानका बाबजुद पनि मगरहरू राजनीतिक रूपमा आजसम्म एकजुट हुन नसक्नु विडम्बनापूर्ण तथ्य हो, जसको मूल कारण राजनीतिक बिखण्डन, साझा दृष्टिकोणको अभाव र नेतृत्वको दिशाहीनता हो, विभिन्न दलमा मगर नेताहरू भए पनि उनीहरू पार्टी सीमाभन्दा माथि उठेर समुदायको साझा हितका मुद्दा उठाउन असमर्थ छन्, जसका कारण भाषा, संस्कृति, शिक्षा, रोजगारी र प्रतिनिधित्वजस्ता मौलिक सवालहरू निरन्तर ओझेलमा परिरहेका छन्। हजारौं मगर युवायुवती आज वैदेशिक रोजगारमा पलायन हुनुको कारण केवल आर्थिक हैन, स्वदेशमा सम्भावनाको संरचना नहुनु र राजनीतिक प्रतिनिधित्वको असक्षमता पनि हो। जबसम्म नीति निर्माण तहमा समुदायको आवाज पुग्दैन, तबसम्म राज्यका कार्यक्रम र योजनामा उनीहरूको सहभागिता सुनिश्चित हुँदैन। थारू समुदायले राजनीतिक एकता प्रदर्शन गर्दै संविधानमा ‘थारुहट प्रदेश’को मागसहि...

ऐतिहासिक राष्ट्रिय दलित गोलमेच सम्मेलन, समावेशीताको खोजी र धार्मिक विद्रोहको चेतना

सन्जय सिंजाली मगर काठमाण्डौं - नेपालको समावेशी लोकतन्त्र, संघीयता र सामाजिक न्यायको अभ्यासको वास्तविक परीक्षण दलित समुदायको जीवनस्तरमा आएको परिवर्तनबाट मात्र सम्भव हुन्छ । यही यथार्थलाई आत्मसात् गर्दै आयोजित ऐतिहासिक राष्ट्रिय दलित गोलमेच सम्मेलनको मूल उद्देश्य भनेको राज्यसत्ता, समाज र नीति निर्माण प्रक्रियामा दलित समुदायको दिगो, समान र समावेशी प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्दै जातीय विभेद, सामाजिक बहिष्कार र शोषणको अन्त्य गर्ने स्पष्ट खाका तयार गर्नु हो । सम्मेलनले दलित समुदायले भोगिरहेको ऐतिहासिक उत्पीडन, अवसरबाट बहिष्कार र गरिबीको चक्रव्यूहको औपचारिक पहिचान गर्दै संवैधानिक, कानुनी र नीतिगत संरचनामा दलितको अधिकार आधारित उपस्थिति सुनिश्चित गर्न रणनीतिक संवादको थालनी मात्र होइन, सामाजिक न्यायप्रति राज्यको नैतिक उत्तरदायित्वसमेत जगाउने प्रयास गरेको छ । राजनीतिक दल, नागरिक समाज, बुद्धिजीवी, सञ्चारमाध्यम र सरोकारवाला पक्षबीच ऐक्यबद्धता र साझा कार्यदिशा तय गर्दै दलित समुदायका माग, सपना र संकल्पलाई समग्र राष्ट्रिय एजेन्डाको केन्द्रमा स्थापित गर्ने यो सम्मेलन बौद्धिक, राजनीतिक र नैतिक प्रयासको प्...

संस्थागत पुनर्संरचना र बहुजातीय समावेशिता : नेपाल आदिवासी जनजाति चलचित्र महासंघको उत्तरदायित्व र सम्भावना

सन्जय सिंजाली मगर काठमाण्डौं - नेपालको विविध जातीय र सांस्कृतिक संरचनाभित्र कुनै पनि संस्थानको पुनर्संरचना र पुनरगमन प्रक्रियाले समावेशिताको मूल भाव बोकेर अघि बढ्नैपर्छ । यस सन्दर्भमा महासंघले सबै जातीय समुदायको सांस्कृतिक विरासत, परम्परा, भाषा, र जीवनशैलीलाई प्रतिनिधित्व गर्ने संरचना विकास गर्नु अत्यावश्यक हुन्छ । जातीय समूहहरू केवल सांस्कृतिक मौलिकताको वाहक मात्र होइनन्, उनीहरू सामाजिक रुपान्तरणका जीवित शक्ति पनि हुन् । संस्थागत प्रतिनिधित्वमा थारू, मगर, नेवार, लिम्बू, राई, गुरुङ, शेर्पा लगायतका समुदायको सहभागीता सुनिश्चित गर्नुले केवल संस्थाको लोकतान्त्रिक रूपलाई मजबुत बनाउँदैन, त्यो सामाजिक न्यायको ग्यारेन्टी पनि हुन्छ । त्यसैले महासंघले आन्तरिक कोटामा स्पष्टता ल्याई, साना तथा सीमान्तकृत जातजातिको सहभागिता र नेतृत्वलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । समावेशी प्रतिनिधित्वको सशक्तीकरण केवल संरचनागत मात्र होइन, कार्यगत तहमा समेत देखिनु आवश्यक छ । विविध जातीय समुदायका सदस्यहरू नीति निर्माण, कार्यक्रम संचालन, र बजेट वितरणको प्रत्येक तहमा सहभागी हुन सक्ने वातावरण सिर्जना गर्नुले संस्थाको कार्यक्षम...

नेवारीदेखि वेस्टर्न कल्चर फुडसम्म, नाङ्लो सेकुवा घरको विविध स्वाद

सन्जय सिंजाली मगर काठमाडौं, असार १ - चार वर्षअघि सामान्य सेकुवा पसलको रूपमा सुरु गरिएको “ नाङ्लो सेकुवा घर ” आज काठमाडौं उपत्यकामा स्वाद र सेवाको उत्कृष्ट संयोजनका कारण ब्राण्डको रूपमा स्थापित भइसकेको छ । नेपाली स्वादप्रेमीहरूको रोजाइमा पर्न सफल यस रेष्टुरेन्टले अब बफ, चिकेन, पोर्कदेखि ग्रिल फिस, ग्रिल चिकेन फिससम्मका विविध परिकार सहज मूल्यमा उपलब्ध गराउँदै आएको छ । सिर्फ सेकुवा मात्र होइन, यहाँ पिज्जा, बर्गर, सेन्डविच, बिर्यानीजस्ता आधुनिक खानाका विकल्प पनि छन्, जुन “कम्बो सेट” मार्फत ग्राहकले बढी स्वाद, कम मूल्यको अनुभव गर्न सक्नेछन् । नेपाली सांस्कृतिक स्वाद मन पराउने ग्राहकहरूका लागि भने “नेवारी खाजा सेट” विशेष आकर्षण बनेको छ । बारा, चटामुरी, सापु मिचा, गेडागुडी, अचार लगायतका परिकारहरू यहाँ अत्यन्तै सस्तो मूल्यमा पाइन्छन्, जसले परम्परागत स्वादलाई नयाँ पुस्तामा पुर्‍याउने उत्कृष्ट प्रयास गरिरहेको छ । ग्राहकमैत्री सेवा विस्तारका क्रममै नाङ्लो सेकुवा घरले हाल २ किलोमिटर भित्रका ग्राहकलाई निःशुल्क होम डेलिभरी सेवा पनि सुरु गरेको छ, जसले घरमै बसी उच्च गुणस्तरको खाना स्वाद लिन सक्ने...

कविता : दिलसरा ( Call of Love )

सन्जय सिंजाली मगर ए दिलसरा, कता हो बाटो–बाटो ? भेना यता छ, तिमी उता, आउ न, गफ गरौँ पिरटीको । दिलसरा मुसुक्क हाँस्छे, भुतुक्क हुँदै पछौरीले मुख छोप्छे, लट्पटिँदै भेनाको छायाँमा आउँछे "छि ! यो भेना त, कति जानेको गम्न !" "हौ झोर्लाङ साली, भेना त अलिअलि जिस्केको पो त ! साली देखेपछि त मन नै च्याटच्याट हुन्छ । यो कुरकुर बैँसा त्यसै जाने भो, के र सालीज्यू ? मन गम्छ भने - आउ है !" "जान्न हो जान्न, भेना - म त डाक्टर बनेर मात्रै जान्छु !" "हैन नि साली, डाक्टर बनेर के गर्छेस् ? तँलाई त चिया पाउरोटी बेचेरै धाउँ दिन्छ !" "भेना, म त डाक्टर बन्ने हो फुपूको बुढेसकालको साहारा पो त !" भेना खित्का हाँस्दै भन्छ "कति जाँटी छ मेरी साली ! अर्को साल तँलाई लिन आम्छु है, छिट्टै !" पर्खि बस् ।

पर्वते भाषा नजान्दा खेप्नु परेको पीडा : " मेषी दण्ड "

सन्जय सिंजाली मगर मेषी दण्डको अध्ययन सकेपछि मनमा अनेक कुरा उब्जिन थाले। मनभित्र रहेका केही भ्रमहरू हटाउने प्रयास गरें। तर, थाहा हुँदाहुँदै पनि ती भ्रमकै पछि लागिरहेँ। यो कस्तो लत हो ? सामाजिक परिवेशमा बसेपछि समाजका सबै रीतिरिवाजहरू स्वीकार गर्नुपर्ने बाध्यता देखिन्छ। हिन्दू धर्मले थिचेको परिवेश र संस्कारले गिजोलेको समाज कस्ता थिए ? र तिनीहरू कस्ता हुनु पर्थ्यो ? विज्ञानले समेत स्वीकार गर्यो’ भनेर भ्रम फैलाउनेहरू आजसम्म आधुनिक युगतर्फ किन उन्मुख हुन सकेनन् भन्ने विषयमा बहस र मन्थन नहुनु स्वयंमा एक रोचक विषय बनेको छ ? यसको पछाडि कुनै गम्भीर कारण त छैन ? यस्तै प्रश्नहरूले यो चिन्तनलाई मलजल गरेका छन्। विचारहरू घुम्न थाल्छन् र मस्तिष्कले पनि मुटुको चालजस्तै भसभस धुन बजाउन थाल्छ। अब एकछिन खालिङ राईहरूलाई मेषी दण्डीत भएर भोग्नुपरेको पीडाबारे छोटो चर्चा गरौं। खालिङ थर राई जातिको एक उपथर हो, जुन आदिवासी जनजातिमा सूचीकृत छ। यी विशेषगरी पूर्वी पहाडी भेगका राम्चा गाउँमा बहुल रूपमा बसोबास थियो । उनीहरूको आफ्नै भाषा, धर्म, संस्कार र संस्कृति छन्, जसले उनीहरूलाई आफ्नै पहिचानमा सुरक्षित ब...