InkNepal

-सन्जय सिंजाली मगर हिजो सिन्धुबाट आएका हिन्दु मनुस्मृतिवादीहरू हो, जातजातिभित्र पर्ने मगर सभ्यतामा छिरेर मगरातको प्राकृत संगमस्थल ‘ रिडी’लाई ‘ रुरु’ भनी अपभ्रंश नगरिदेऊ। मगर जातिको आस्था रहेको सत्यवती थानलाई नाम मेटेर अन्याय नगरिदेऊ। किराँतीहरूको आस्थाको धरोहर मुकुम्लुङमाथि एकल जातिले निरन्तर प्रहार गरिरहेछ। त्यसैको फलस्वरूप हिजो– अस्ति काल्पनिक नाम ‘ पाथिभरा’ राखिएको छ। बिचार गर है, नश्लीय चिन्तन हो! विकासका नारा लगाएर राजनीति र छलछामको आडमा आज फेरि कुनै व्यापारीले मुकुम्लुङमा केबलकार परियोजना बनाउँदैछ रे! तर यसको प्रतिकारमा मटेयाग्रो खेलाएर विश्वयुद्ध लडेका किराँत जातिमाथि नबाझ। किराँती राई- लिम्बु जातिले नचाहेको दाबले छिनाएको भनेपछि छिनाइदिन्छन् रे!

-सन्जय सिंजाली मगर आफन्त भनिने ती आफ्नै कहाँ थिए, अझ पीरको भारी थप्नमै जुट्थे। सपना बुनेका ती आँखामा आँसु, सधैँ मेरो बाटो अन्धकारले लुट्थे। साँचो बोल्दा खपिन्थेन, दोषारोपण, सपना बताउँदा हाँसो हुन्थ्यो मन। सहारा दिने तिनले चोरिदिन्थे साथ, मनको बगैँचामा बिसाएर प्रभात। आफ्नै पीर भन्थे र, मेरो बुझ्थेनन्, दुख्दो छ यो मन, तर कसैलाई के। चिन्ता छ कि उनी, खुशी छन् कि छैनन्, मलाई उनीकै चिन्ता, उनीलाई के। मैले गल्ती गर्थें, विश्वास गर्थें, तर ती त मेरो भित्रैको चोट गर्थें। धेरै सहें, धेरै आँसुका बाढीमा, तैरिंदै बाँच्ने जुक्ति खोजें भित्रीमा। साँचो माया कति अपमान भयो होला, के सोच्थें, के भयो! जान्न नपाउँला। बुझाउन सकिनँ कि जीवनको बाटो, ती आफन्तहरूको गुम्यो परिपाटो। अब कोही पराजित ठानून् या नठानून्, मुखमा बुजो लाउँदै, मौनताको चिह्न। शब्दले नपुग्ने कुरा समयले भन्छ, साँचो प्रेमको मूल्य एक दिन बुझिन्छ। तर मनमा खल्लो छ, ती आफन्त हुन्, जसलाई चिसो नजरले हेर्नु कष्ट हो। तर अब बाँच्नुछ, आफूमा हराउँछु, मेरो मौनताले नै सबै कुरा सुनाउँछु।

' प्राचीन मन्दिरहरू, सम्पदा स्थलहरू र स्मारकहरू, जुन देशको पहिचान र यसको पर्यटन उद्योग दुवैको लागि महत्त्वपूर्ण थिए, भग्नावशेषमा परिणत भए ' नेपाल अन्डर रुइन्स भन्नाले नेपालले सामना गर्नुपरेका भौतिक, राजनीतिक र सामाजिक–आर्थिक चुनौतीहरू, विशेषगरी २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्प र त्यसपछिका शासन र पुनस्र्थापनाका सङ्घर्षहरूलाई जनाउँछ । भूकम्पले ठूलो क्षति पु¥याएको, हजारौंको ज्यान लिएको, लाखौँ विस्थापित भएको र ऐतिहासिक स्थल तथा गाउँहरूलगायत महत्वपूर्ण पूर्वाधारहरू ध्वस्त हुँदा देश अस्तव्यस्त भएको थियो। राजनीतिक अस्थिरता, पुनर्निर्माणको सुस्त प्रयास र व्यापक भ्रष्टाचारका कारण यो त्रासदी झनै चर्कियो, जसले गर्दा पुनस्र्थापनाको बाटो कठिन भयो। -सन्जय सिंजाली मगर अप्रभावकारी शासन व्यवस्था र अपर्याप्त अन्तर्राष्ट्रिय सहायता समन्वयका कारण नेपालको पुनरुत्थान सुस्त भएको छ । प्रारम्भिक विश्वव्यापी प्रतिक्रियाहरूले राहत प्रदान गरे तापनि दीर्घकालीन पुनरुत्थान परियोजनाहरूमा ढिलाइ भयो, जसले गर्दा धेरै परिवारहरू घरविहीन भए र शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र रोजगारीमा बाधा पुऱ्याउन संघर्ष गरिरहेका थिए। विशेष ...

-सन्जय सिंजाली मगर मुकुम्लुङ क्षेत्रमा केबलकार निर्माण गर्ने परियोजना निश्चित रूपमा त्यहाँको आदिवासी रैथाने जनजीवनमा प्रभाव पार्न सक्छ। यस विकास परियोजनाले उनीहरूको सामाजिक, सांस्कृतिक, आर्थिक, र पर्यावरणीय सन्तुलनलाई प्रत्यक्ष तथा अप्रत्यक्ष रूपमा असर पार्न हुँदा नबन्नु उत्तम हुन्छ । पहिलो कुरा, सामाजिक र सांस्कृतिक प्रभाव हेर्दा, केबलकार निर्माणले बाहिरी मानिसहरूको आउजाउलाई बढावा दिन्छ, जसका कारण स्थानीय संस्कृति र जीवनशैलीमा परिवर्तन आउन सक्छ। बाहिरी आगन्तुक र पर्यटकहरूका साथमा बाहिरी सांस्कृतिक मान्यताहरू पनि प्रवेश गर्ने सम्भावना हुन्छ, जसले आदिवासीहरूको मौलिक परम्परा र संस्कारलाई विस्थापित गर्न सक्छ। नयाँ पुस्ताले आफ्नो मौलिक सांस्कृतिक मूल्यलाई त्यागेर बाहिरी प्रभावलाई ग्रहण गर्ने सम्भावना रहन्छ। यसले समाजमा वैचारिक द्वन्द्वको स्थिति सिर्जना गर्न सक्ने सम्भावना पनि रहन्छ। आर्थिक प्रभावको सन्दर्भमा, केबलकारले केही हदसम्म रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्नेछ। आदिवासी र रैथाने समुदायका लागि नयाँ व्यवसाय र रोजगारीका सम्भावना हुन सक्छन्, विशेषगरी पर्यटन उद्योगमा। तर, यो अवसर मुख्यतः बाहि...

- लाङ्घाली लाफा ( सन्जय ) म मौन छु, निःशब्द बनेर, मुकुम्लुङको शिर झुकाउँदै, तिम्रा स्मृतिहरू सँगाल्दै, मनको कुना-चौतारा समेट्दै। अतितका ती गन्धहरूले भरिएको, यही मौन, तिम्रो प्रतीक्षामा छ, नयाँ सपनाहरू बोक्दै, नवीन आशाका उज्यालाहरू खोज्दै। सम्झनाको धुवाँलो बिचमा, हिँडिरहेछु तिम्रा पाइला खोज्दै, भाषाहीन प्रेमको स्वर बनेर, सुनाइरहेछु मौनतामा गीतहरू। म मौन छु आज, तर शब्दहरू बहिरहेछन् मबाट, मुकुम्लुङको शिर झुक्दा, तिम्रो माया सँगै, मेरो अस्तित्व हराउँदै। मलाई बचाउँ ! मेरा अस्तित्वहरु बचाउँ, नत्र म हराएर जाने छु ।

-सन्जय सिंजाली मगर खोजेर कहाँ ल्याउँ हराएको माया बिगतका अथाह प्रसाब कहाँ समेटु  प्रिय, तिमी ढड्किने मुटुको डिलमा फेरी अडिन आउँनु त्यो घायल मुटलाई पुनारंगमन गर्नु छ । तिमी नै थियौ मेरो उज्यालो बिहानी, तर आज छायामा डुबेको छु म भुल्न खोज्छु झन् पूराना याद तर भावनाले सकिन । सपना पनि अब त केवल दु:खका साक्षी भए, टुटेको यो दिल कहिले जुड्ला, थाहा छैन् ।

 -सन्जय सिंजाली मगर चखेवाको प्रेममा न छ दूरी न त छ कुनै डर, सानो तालमा डुबेर रम्ने, जस्तो आशक्ति, त्यस्तै असर। चाखेरको जोडी सधैँ संगै, बिस्तारै भेटी हेराउँछन् नजर, संसारले देखोस् नदेखोस्, सिर्जिन्छ उनीहरूकै नयाँ सफर।

-सन्जय सिंजाली मगर बैगुनीको माया, तीता मिठा याद , बिर्सन खोज्दा पनि, आउँछ त्यो मोरीको झझल्को , मनको कुनामा अझै बाँकी छ ती पुराना सम्झनाको झरीमा निथ्रुक्क रुझेको । थाहा थियो, उसको माया बैगुनी थियो, तर कति सपनाहरु, उसैसँगै हरायो, सम्झनाको डोरीले तानिरहन्छ, अल्झिएको यो मन, उसैको बाटो खोजिरहन्छ।