InkNepal

  संजय सिञ्जाली मगर पाल्पा जिल्लाको रम्भा गाउँपालिका–५ ताहुमा २१, २२ र २३ गते मगर भाषा अख्खालिपी प्रशिक्षण कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ। रम्भा गाउँपालिकाको आर्थिक सहयोगमा मगरात जोङ संस्थाद्वारा आयोजना गरिएको उक्त प्रशिक्षण कार्यक्रममा मगर भाषा तथा लिपिको प्रयोग र संरक्षणबारे प्रशिक्षण प्रदान गरिएको थियो। कार्यक्रमको समापनपछि मगर ढुट भाषा सिकाइसम्बन्धी अन्तरक्रिया पनि आयोजित गरिएको थियो। अन्तरक्रियाका क्रममा वक्ताहरूले मगर समुदायको संस्कार, संस्कृति र परम्परा जोगाउनुपर्ने आवश्यकता औंल्याएका थिए। उनीहरूले मगर जनसंख्या उल्लेखनीय भए तापनि सामुदायिक चेतना कमजोर रहेको टिप्पणी गरे। गाउँपालिका उपाध्यक्ष राधा कुमारी श्रेष्ठले मगर भाषा संरक्षण आवश्यक रहेको उल्लेख गर्दै विद्यालयहरूमा मगर भाषाको पाठ्यक्रम पुर्‍याउने र भाषा सिकाउने वातावरण सिर्जना गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो। त्यसैगरी, मगरात जोङ संस्थाका अध्यक्षले मगर समुदाय व्यक्तिगत स्वार्थमा लागेको र समष्टिगत हितप्रति बेवास्ता गरेको आरोप लगाउँदै, अब राजनीतिक दलको पछाडि नलागी आफ्नो भाषा, संस्कार र संस्कृति जोगाउन जुट्नुपर्ने विचार राख्नुभयो...

-सन्जय सिंजाली मगर सुदूर देशमा बसे पनि, मन भने यहीँ छ। पहाडको हावा, घरको आँगन, मायाको झझल्को सँगै छ। हुलाकको चिठीमा लेखेको तिर्थयात्रा जस्तै हुन्छ माया। सन्देश बोक्ने बादल भै आकाशमा उडिरहन्छ चाहना। सपना सम्झेर म मुस्कुराउँछु, तिमी सम्झेर आँसु झर्छ। लाहुरे जीवनको यो कथा, तिम्रो  लागि समर्पण गर्छु ।

बिचरा को कुरा गर मसँग, जसले जीवनको बोझ बोक्यो, जिन्दगीभर सपनाहरू खोज्यो, तर साँच्चै कहिल्यै बाँच्न सकेन। उसको आँखाले देखेका थुप्रै सपना, जसले कहिल्यै आकार पाएनन्, उसका पाइला जहिल्यै रोकिने, र आकाशमा उड्न चाहने पखेटा थाकिए। उसको घर जर्जर, तर मन गहिरो थियो, उसको हातले रगत बगायो, तर जिन्दगीमा खुशी कहिल्यै चुम्न पाएन। बिचरा को कुरा गर मसँग, जसले युद्धको मैदानमा शान्ति खोज्यो, जसले बाँच्नका लागि लडाइँ गर्‍यो, तर सधैं मृत्यु उसको साथी बन्यो। उसको कथा बिर्सिएको छ दुनियाँले, तर उसको चिहानले सधैं चिच्याउँछ, म पनि थिएँ यहाँ, म पनि बाँच्न चाहन्थेँ। अब भन्नू छ भने के ? कि बिचरा को कुरा गर मसँग।  - सन्जय सिंजाली मगर

- सञ्जय सिञ्जली मगर  टिम गुरुङ लेखकद्वारा लिखित 'आयो गोर्खाली' नेपालबाट जन्मिएका प्रख्यात योद्धा गोर्खाहरूको इतिहास, विरासत र प्रभावबारे विस्तृत जानकारीमूलक पुस्तक हो । यस विस्तृत आख्यानको माध्यमबाट गुरुङले गोर्खा पहिचानको सामाजिक राजनीतिक, सांस्कृतिक र ऐतिहासिक आयामहरूको अन्वेषण गरेका छन् र विश्वव्यापी सैन्य बलहरूमा विशेष गरी ब्रिटिश र भारतीय सेनामा उनीहरूको अद्वितीय योगदानमा जोड दिएका छन्। यस पुस्तकमा व्यक्तिगत कथा, ऐतिहासिक विश्लेषण र आज गोर्खा हुनुको अर्थ के हो भन्ने प्रतिबिम्बप्रस्तुत गरिएको छ । - ऐतिहासिक सन्दर्भ र उत्पत्ति गोर्खाहरूले आफ्नो जड हिमालयको भूपरिवेष्टित देश नेपालमा फेला पारेका छन्, जुन आफ्नो दुर्गम भूभाग र समृद्ध संस्कृतिको लागि चिनिन्छ। "गोर्खा" शब्दको उत्पत्ति गोरखा राज्यसँग जोडिएको छ, जुन १८ औं शताब्दीमा राजा पृथ्वीनारायण शाहको नेतृत्वमा नेपाल एकीकरणको सुरुवात गर्ने एक सानो राज्य हो। गोर्खाहरूले एङ्ग्लो-नेपाली युद्ध (१८१४-१८१६) को समयमा उनीहरूको उग्र युद्ध क्षमता र अदम्य भावनाको लागि अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त गरे, जहाँ उनीहरूले ब्रिटिश इस्ट...

-सन्जय सिंजाली मगर हिजो सिन्धुबाट आएका हिन्दु मनुस्मृतिवादीहरू हो, जातजातिभित्र पर्ने मगर सभ्यतामा छिरेर मगरातको प्राकृत संगमस्थल ‘ रिडी’लाई ‘ रुरु’ भनी अपभ्रंश नगरिदेऊ। मगर जातिको आस्था रहेको सत्यवती थानलाई नाम मेटेर अन्याय नगरिदेऊ। किराँतीहरूको आस्थाको धरोहर मुकुम्लुङमाथि एकल जातिले निरन्तर प्रहार गरिरहेछ। त्यसैको फलस्वरूप हिजो– अस्ति काल्पनिक नाम ‘ पाथिभरा’ राखिएको छ। बिचार गर है, नश्लीय चिन्तन हो! विकासका नारा लगाएर राजनीति र छलछामको आडमा आज फेरि कुनै व्यापारीले मुकुम्लुङमा केबलकार परियोजना बनाउँदैछ रे! तर यसको प्रतिकारमा मटेयाग्रो खेलाएर विश्वयुद्ध लडेका किराँत जातिमाथि नबाझ। किराँती राई- लिम्बु जातिले नचाहेको दाबले छिनाएको भनेपछि छिनाइदिन्छन् रे!

-सन्जय सिंजाली मगर आफन्त भनिने ती आफ्नै कहाँ थिए, अझ पीरको भारी थप्नमै जुट्थे। सपना बुनेका ती आँखामा आँसु, सधैँ मेरो बाटो अन्धकारले लुट्थे। साँचो बोल्दा खपिन्थेन, दोषारोपण, सपना बताउँदा हाँसो हुन्थ्यो मन। सहारा दिने तिनले चोरिदिन्थे साथ, मनको बगैँचामा बिसाएर प्रभात। आफ्नै पीर भन्थे र, मेरो बुझ्थेनन्, दुख्दो छ यो मन, तर कसैलाई के। चिन्ता छ कि उनी, खुशी छन् कि छैनन्, मलाई उनीकै चिन्ता, उनीलाई के। मैले गल्ती गर्थें, विश्वास गर्थें, तर ती त मेरो भित्रैको चोट गर्थें। धेरै सहें, धेरै आँसुका बाढीमा, तैरिंदै बाँच्ने जुक्ति खोजें भित्रीमा। साँचो माया कति अपमान भयो होला, के सोच्थें, के भयो! जान्न नपाउँला। बुझाउन सकिनँ कि जीवनको बाटो, ती आफन्तहरूको गुम्यो परिपाटो। अब कोही पराजित ठानून् या नठानून्, मुखमा बुजो लाउँदै, मौनताको चिह्न। शब्दले नपुग्ने कुरा समयले भन्छ, साँचो प्रेमको मूल्य एक दिन बुझिन्छ। तर मनमा खल्लो छ, ती आफन्त हुन्, जसलाई चिसो नजरले हेर्नु कष्ट हो। तर अब बाँच्नुछ, आफूमा हराउँछु, मेरो मौनताले नै सबै कुरा सुनाउँछु।

' प्राचीन मन्दिरहरू, सम्पदा स्थलहरू र स्मारकहरू, जुन देशको पहिचान र यसको पर्यटन उद्योग दुवैको लागि महत्त्वपूर्ण थिए, भग्नावशेषमा परिणत भए ' नेपाल अन्डर रुइन्स भन्नाले नेपालले सामना गर्नुपरेका भौतिक, राजनीतिक र सामाजिक–आर्थिक चुनौतीहरू, विशेषगरी २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्प र त्यसपछिका शासन र पुनस्र्थापनाका सङ्घर्षहरूलाई जनाउँछ । भूकम्पले ठूलो क्षति पु¥याएको, हजारौंको ज्यान लिएको, लाखौँ विस्थापित भएको र ऐतिहासिक स्थल तथा गाउँहरूलगायत महत्वपूर्ण पूर्वाधारहरू ध्वस्त हुँदा देश अस्तव्यस्त भएको थियो। राजनीतिक अस्थिरता, पुनर्निर्माणको सुस्त प्रयास र व्यापक भ्रष्टाचारका कारण यो त्रासदी झनै चर्कियो, जसले गर्दा पुनस्र्थापनाको बाटो कठिन भयो। -सन्जय सिंजाली मगर अप्रभावकारी शासन व्यवस्था र अपर्याप्त अन्तर्राष्ट्रिय सहायता समन्वयका कारण नेपालको पुनरुत्थान सुस्त भएको छ । प्रारम्भिक विश्वव्यापी प्रतिक्रियाहरूले राहत प्रदान गरे तापनि दीर्घकालीन पुनरुत्थान परियोजनाहरूमा ढिलाइ भयो, जसले गर्दा धेरै परिवारहरू घरविहीन भए र शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र रोजगारीमा बाधा पुऱ्याउन संघर्ष गरिरहेका थिए। विशेष ...